Kronik böbrek yetmezliği olan bireyler, enfeksiyon hastalıklarına karşı son derece savunmasızdır. Diyaliz tedavisi gören hastalarda bağışıklık sistemi baskılanmış olduğundan, aşı uygulamaları bu hasta grubunun yaşam kalitesini artırmak ve ölüm riskini azaltmak açısından kritik bir öneme sahiptir.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) ve Türk Nefroloji Derneği gibi otoritelerin önerileri doğrultusunda, diyaliz hastalarının olması gereken aşıları aşağıda detaylı olarak ele alıyoruz.
1. Hepatit B Aşısı: Diyaliz Hastalarının Koruyucu Kalkanı
Diyaliz merkezleri, hepatit B virüsünün bulaşması açısından yüksek riskli ortamlar arasında yer alır. CDC’ye göre, diyaliz hastalarında hepatit B enfeksiyonu oranı genel popülasyona göre yaklaşık 10 kat daha fazladır (CDC, 2022).
Uygulama Önerisi:
- Aşılama yüksek doz (40 mcg) ile yapılmalı.
- Aşı şeması: 0, 1, 2 ve 6. aylarda 4 doz şeklindedir.
- Aşı sonrası anti-HBs düzeyinin ≥10 mIU/mL olması yeterli koruma sağlar.
- Koruyuculuk gelişmeyen hastalarda tekrar aşılama gerekebilir (KDIGO, 2012).
“Hepatit B aşısı, kronik böbrek hastalarında enfeksiyona bağlı ölüm oranlarını anlamlı şekilde azaltmaktadır.” – KDIGO Clinical Practice Guidelines, 2012
2. Hepatit A Aşısı: Sessiz Tehlikeye Karşı Koruma
Kronik hastalığı olan bireylerde hepatit A enfeksiyonu daha ağır seyredebilir ve fulminan hepatite dönüşebilir. Özellikle anti-HAV seronegatif bireylerde aşı mutlaka önerilir.
- İki doz şeklinde uygulanır (0 ve 6. ay).
- Anti-HAV IgG testi ile bağışıklık durumu önceden kontrol edilmelidir.
“Anti-HAV negatif diyaliz hastalarına hepatit A aşısı yapılması önerilir.” – Türk Nefroloji Derneği Aşı Rehberi, 2023
3. Grip (İnfluenza) Aşısı: Her Yıl Tekrarlanmalı
Diyaliz hastaları, grip enfeksiyonunu daha şiddetli geçirme eğilimindedir ve sekonder bakteriyel enfeksiyonlara açıktır. Her yıl yenilenen aşı formülasyonu ile koruma sağlanır.
- Uygun dönem: Eylül – Kasım ayları arası.
- İnaktive (ölü) virüs içeren aşı tercih edilmelidir.
“Grip aşısı, diyabet ve böbrek yetmezliği olan hastalarda mortaliteyi %30’a kadar azaltabilir.” – CDC Morbidity and Mortality Weekly Report, 2010
4. Pnömokok Aşıları: Zatürreye Karşı Çifte Koruma
Pnömokok enfeksiyonları diyaliz hastalarında ciddi komplikasyonlara yol açabilir. CDC ve KDIGO, hem konjuge (PCV13) hem polisakkarit (PPSV23) aşılarının birlikte kullanılmasını önermektedir.
Aşı Şeması:
- İlk doz: PCV13
- En az 8 hafta sonra: PPSV23
- PPSV23 her 5 yılda bir tekrarlanmalı
“Pnömokok aşıları, sepsis ve menenjit gibi ölümcül komplikasyonları engellemede etkilidir.” – WHO Position Paper on Pneumococcal Vaccines, 2019
5. COVID-19 Aşıları: Pandemi Süreci Öğretici Oldu
COVID-19, kronik hastalığı olan bireylerde çok daha ağır seyretmiştir. Diyaliz hastalarında, aşı ile bağışıklık yanıtı düşük olabilir; bu nedenle düzenli booster (takviye) dozlar önerilmektedir.
- mRNA aşıları (Pfizer-BioNTech, Moderna) öncelikli tercih.
- İlk doz sonrası ek doz şeması, ülkelere ve varyantlara göre güncellenmektedir.
“Diyaliz hastalarında COVID-19 aşısı sonrası antikor yanıtı daha düşük olmakla birlikte, hastalığın ağır formlarına karşı koruyucudur.” – Nature Reviews Nephrology, 2021
6. Tetanos-Difteri-Boğmaca (Tdap) Aşısı: Temel Bağışıklamanın Devamı
Diyaliz hastalarının, intravenöz girişimler ve küçük yaralanmalar nedeniyle tetanos riski yüksektir. Tdap aşısı hem bireysel hem toplum bağışıklığı için önemlidir.
- 10 yılda bir tekrar edilmelidir.
- Daha önce aşılanmamış hastalara üç dozluk seri önerilir.
7. Zona (Herpes Zoster) Aşısı: Yaşlı Diyaliz Hastaları İçin Koruma
Zona, özellikle bağışıklık sistemi zayıf bireylerde şiddetli seyreder. Yeni nesil rekombinant zoster aşısı (Shingrix), mRNA tabanlı olup canlı virüs içermez ve bağışıklık sistemi baskılanmış bireylerde güvenlidir.
- 50 yaş üstü veya bağışıklığı baskılanmış her bireye önerilir.
- İki doz: 0 ve 2-6 ay arayla
“Shingrix aşısı, zona riskini %90 oranında azaltmaktadır.” – NEJM, 2015
Aşılama Takibi Nasıl Yapılmalı?
- Her hasta için aşı kartı oluşturulmalı.
- Antikor düzeyleri (özellikle anti-HBs) periyodik olarak ölçülmeli.
- Aşı sonrası reaksiyonlar yakından izlenmeli ve bildirilmeli.
- Ulusal ve uluslararası kılavuzlar doğrultusunda kişiselleştirilmiş aşı programı hazırlanmalıdır.
Sonuç: Korunma Hayat Kurtarır
Diyaliz hastalarında bağışıklama, yalnızca bireysel koruma değil, aynı zamanda toplumsal sağlık açısından da son derece önemlidir. Bilimsel verilere dayalı ve uzman kontrolünde yürütülen aşılama programları sayesinde, bu hasta grubunun yaşam süresi ve kalitesi anlamlı ölçüde artırılabilir.
“Aşılar, diyaliz hastalarında enfeksiyona bağlı ölüm riskini azaltmada en etkili halk sağlığı müdahalesidir.” – KDIGO, 2022